W kwietniu 2000 r. w Szczecinie spotkali się polscy i niemieccy historycy, politolodzy, kulturoznawcy i dziennikarze na zebraniu założycielskim Grupy Kopernika i na pierwszej dyskusji o aktualnym stanie i perspektywach relacji polsko-niemieckich. Stosunki bilateralne postrzegano wtedy, już od pewnego czasu, jako naznaczone przez zauważalną nierównowagę. Z jednej strony można było usłyszeć, że relacje między dwoma narodami i państwami – po podpisaniu układu granicznego i o partnerstwie – rozwinęły się z niewiarygodną prędkością, a świeża przyjaźń jest w stanie sprostać porównaniu ze stosunkami między Niemcami a Francją. Z drugiej strony natomiast mówiono coraz częściej z troską o spowolnieniu, zmęczeniu i pojawieniu się nowych tzw. irytacji.

Już na przełomie stuleci, dziesięć lat po podpisaniu polsko-niemieckiego układu o przyjaźni, a nie dopiero w kontekście wojny w Iraku i sporu wokół Centrum przeciwko Wypędzeniom, stosunki polsko-niemieckie nie były tak dobre, żeby nie można ich było zinstrumentalizować na potrzeby polityki wewnętrznej. Istniejący w dużej mierze konsensus między polsko-niemieckimi elitami z 1991 r., że stosunki bilateralne nie nadają się do wewnętrznych gier o własnym politycznym profilu, wydawał się dziesięć lat później nie obowiązywać. Utrata dynamiki w relacjach polsko-niemieckich, wzrost drażliwości i niebezpieczeństwo prawdziwego regresu były motywem i zachętą do refleksji nad możliwościami przeciwdziałania. Około roku 2000 zmianę generacyjną na kluczowych urzędach politycznych w Warszawie i Berlinie, tzw. wojnę na rezolucje między Bundestagiem a Sejmem latem 1998 r. -także już wtedy chodziło o problematykę wypędzonych, nieporozumienia po zwycięstwie wyborczym SPD i Sojusz 90/Zieloni (Bündnis 90/Grüne), problem zwrotu przemieszczonych w okresie wojny dóbr kultury, czy wreszcie sposób, w jaki informowano o negocjacjach o odszkodowania dla robotników przymusowych w szerokich kręgach polskiego społeczeństwa i mediach, zidentyfikowano jako nowe wyzwania  i obciążenia dla bilateralnych stosunkow. Ta niezadowalająca sytuacja zachęciła do podjęcia inicjatywy zaproszenia cenionych i akceptujących porozumienie Polaków i Niemców młodszej i średniej generacji do cyklicznych rozmów w ramach grupy dyskusyjnej, której inicjatorzy Dieter Bingen und  Kazimierz Wóycicki nadali nazwę „Grupa Kopernika''. Utworzone w efekcie gremium dyskusyjne, będące wspólnym projektem Deutsches Polen-Institut w Darmstadt i nowo utworzonego wtedy Instytutu Niemiec i Europy Północnej w Szczecinie, traktowano jako szczególnie elastyczne uzupełnienie do istniejących już polsko-niemieckich forów dyskusyjnych.

Za patrona partnerzy projektu wybrali Mikołaja Kopernika/Nicolausa Copernicusa, gdyż był on bezstronnym odkrywcą, który nie zadowalał się stanem wiedzy i ignorancji swych czasów, poszukiwał nowatorskich odpowiedzi i setki lat przed nowoczesnym nacjonalizmem nie dał się przypisać jednej narodowości, był Europejczykiem – przez Niemców i Polaków szanowany w równym stopniu – w najlepszym tego słowa znaczeniu.

Od lata 2019 roku grupę prowadzą Waldemar Czachur (Uniwersytet Warszawski / Fundacja Krzyżowa) oraz Peter Oliver Loew (Deutsches Polen-Institut).

Celem rozmów w Grupie Kopernika jest identyfikacja aktualnych, stałych i potencjalnych problemów w zrozumieniu i porozumieniu,  różnic  interesów,  punktów  spornych  oraz  konfliktów w relacjach  polsko-niemieckich. Następnym  krokiem  jest przedyskutowanie w grupie możliwych dróg uregulowania ich lub znalezienia rozwiązań. Efektem każdej dyskusji jest stworzenie wspólnego dokumentu strategicznego, nazwanego „raportem'' („Arbeitspapier“). Inicjatorzy Grupy Kopernika założli, że niewielki krąg osób wraz z tworzonymi przez nich

• ekspertyzami,

• mieszanką realizmu i niekonwencjonalności nieoficjalnych przedstawicieli,

•  scenariuszami tego, co się wydarzy, jeśli nic się nie stanie, i co może się zdarzyć, jeśli coś się stanie,

• może rozwijać średnio- i długoterminowe propozycje rozwiązań, dzięki czemu oddziaływuje na relacje polsko-niemieckie.

Szczególną cechą tego kręgu dyskusyjnego, która znacząco różni go od innych polsko-niemieckich gremiów dyskusyjnych o różnym formacie, jest to, że wszyscy uczestnicy są dwujęzyczni, tzn. mogą w równej mierze dyskutować po niemiecku, jak i po polsku. Niejednokrotnie w czasie posiedzeń zdarza się, że niemieccy uczestnicy swoje wystąpienia formułują  po polsku, a polscy uczestnicy po niemiecku.
Grupa Kopernika unika zbędnych formalności. Wszyscy uczestnicy są niejako elitarni. Nie muszą zadośćuczynić wymaganiom reprezentatywności dla spektrum poglądów w swych społeczeństwach, reprezentują raczej filozofię porozumienia, czują się zobowiązani do dojrzałego, możliwie pozbawionego kompleksów dialogu. Nie pomijają różnic, uznają wszak za nadrzędną wspólną agendę Polaków i Niemców w europejskim porządku pokojowym. Tę otwartość uczestnicy grupy traktują jako zaletę, która czyni ich na tyle wolnymi, by mogli wyjść poza opłotki narodowych próżności i uprzedzeń, przy czym one same stały się przedmiotami dyskusji i raportów. Grupa Kopernika zbiera się, od  wiosny  2000  r.,  dwa  razy w roku, na przemian w Polsce i w Niemczech.

Członkowie

Dr. Felix Ackermann

Dr. Joanna Andrychowicz-Skrzeba

Rafał Bartek

Stephen Bastos

Prof. Dr. Dieter Bingen                                  

Prof. Dr. Jochen Böhler

Prof. Dr. Waldemar Czachur

Dr. Annemarie Franke

Philipp Fritz

Prof. Dr. Stefan Garsztecki                                                   

Dr. Gerhard Gnauck

Prof. Dr. Robert Grzeszczak

Dr. Marzenna Guz-Vetter                                     

Irene Hahn-Fuhr                    

Basil Kerski

Michał Kokot                                                  
 
Dr. Kai-Olaf Lang                           

Prof. Dr. Peter Oliver Loew

Dr. Agnieszka Łada    

Dr. Christoph von Marschall                

Markus Mildenberger     

Cornelius Ochmann

Dr. Weronika Priesmeyer-Tkocz

Bastian Sendhardt

Joanna Stolarek

Wojciech Szymański 

Prof. Dr. Pierre-Frédéric Weber             

Dr. Kazimierz Wóycicki                                 

Prof. Dr. Klaus Ziemer                                    

Dr. Robert Żurek

Raporty

Raport XXXIV: Niemcy i Polska: Jak ożywić, wzmocnić i rozbudować współpracę

Raport XXXIII: Wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego. Etniczne mniejszości i większości jako podmioty polsko-niemieckiego sąsiedztwa

Raport XXXII: Niemcy i Polska – odzyskać zaufanie

Niemcy i Polska: Potrzebujemy odważnych głosów! - Apel polsko-niemieckiej Grupy Kopernika przeciwko fatalizmowi obojętności

Solidarność z obywatelkami i obywatelami Białorusi - Apel polsko-niemieckiej Grupy Kopernika

Apel Grupy Kopernika z okazji 30. rocznicy podpisania polsko-niemieckiego Traktatu dobrosąsiedzkiego

Raport XXXI:  Trzy razy dwa dla Europy. W jaki sposób wzmocnienie bilateralnych stosunków niemiecko-francuskich, niemiecko-polskich i francusko-polskich może pomóc Europie

Raport XXX:  Polska i Niemcy – 100 lat po 1918r.

Raport XXIX:  Przeciwstawić się rezygnacji

Raport XXVIII:  Wspólnie podjąć inicjatywę – uczynić Europę ponownie silną: polsko-niemiecko-francuski apel

Raport XXVII:  Partnerstwo Polski i Niemiec to skarb, który należy chronić i pomnażać

Raport XXVI:  Znaczenie stosunków polsko-niemieckich w Unii Europejskiej

Raport XXV:  Polska i Niemcy razem. Zalecenie w sprawie europejskiej polityki wschodniej (Rosja, Ukraina, Partnerstwo Wschodnie)

Raport XXIV:  Zalecenia w sprawie europejskiej polityki wobec Ukrainy i Rosji

Raport XXIII:  Polsko-Niemiecki plan działania: Odrobić pracę domową

Raport XXII:  Ukraina – partner strategiczny

Raport XXI:  Przyszłość polsko-niemieckiej wspólnoty kształtującej Europę – Wyzwanie

Raport XX:  Stosunki z przyszłością. 20 lat po traktacie polsko-niemieckim

Raport XIX:  Rosyjski Obwód Królewiec (Oblast Kaliningrad): Szanse na dialog europejski

Raport XVIII:  Obywatele niemieccy o polskich korzeniach: propozycje wspierania języka polskiego w Niemczech

Raport XVII:  Potrzeba powrotu do wspólnoty interesów

Raport XVI:  Swobodny przepływ osób - 2009 czy 2011 – czy decyzja już zapadła?

Raport XV:  Polsko – niemiecka współpraca przygraniczna na płaszczyźnie europejskiej

Raport XIV:  Muzeum dziejów Drugiej Wojny Światowej i Pojednania oraz „widoczny znak”

Raport XIII:  Niemcy, Polska i niemiecka prezydencja w UE

Raport XII:  Unia Europejska i jej wschodni sąsiedzi. Polski i niemiecki wkład w kształtowanie strategii wobec Białorusi

Apel Grupy Kopernika:  Polsko-niemiecki apel o wspólne poczucie odpowiedzialności i rozsądek

Raport XI:  W niemiecko-polskich stosunkach wymagany jest pragmatyzm

Raport X:  Polityka wschodnia UE. Wkład niemiecki i polski w strategię wobec Ukrainy

Raport IX:  W trosce o stan stosunków polsko-niemieckich. O więcej rozsądku

Raport VIII:  Konieczność nowego zdefiniowania polsko-niemieckiego partnerstwa w Europie dwudziestu pięciu państw

Raport VII:  Przed rozszerzeniem Unii Europejskiej: Konieczność działań w niemiecko-polskiej strefie przygranicznej

Raport VI:  "Europejskie Centrum przeciw Wypędzeniom". Propozycje koncepcji i działań

Raport V:  Wspólnota interesów wystawiona na próbę. Stosunki polsko-niemieckie po wojnie w Iraku i przed przystąpieniem Polski do EU 

Raport IV:  Znaczenie nauki języka polskiego dla rozwoju polsko-niemieckiego regionu przygranicznego

Raport III:  Społeczność polskojęzyczna w Niemczech

Raport II:  dotyczący rozwiązania problemów przeniesionych na skutek wojny dóbr kultury w Niemczech i Polsce

Raport I:  Komunikat z posiedzenia założycielskiego „Grupy Kopernika”